Czesław Miłosz (1911-2004)

Poeta, eseista, powiesciopisarz, tłumacz poezji i Biblii. Urodził się w Szetejniach na Kresach - dziś ziemi litewskiej. Ukończył studia prawnicze w Wilnie. Współzałożyciel grupy poetyckiej Żagary (patrz hasło: zagarysci). Debiutował w 1930 r. Przed wojną wydał dwa tomiki: "Poemat o czasie zastygłym" (1933) i "Trzy zimy" (1936). Dwukrotnie wyjeżdżał na stypendia do Paryża (1931, 1934-1935). Pracował w Polskim Radiu najpierw w Wilnie, a od 1937 roku w Warszawie.

Okupację spedził w Warszawie, wydając konspiracyjnie własne utwory pod pseudonimem Jan Syruc oraz antologię poetycką "Pieśń niepodległa". Po wojnie pracował w dyplomacji, najpierw w USA, potem w Paryżu. W 1951 r. odmówił powrotu do kraju, uzasadniając swą decyzję w artykule zatytułowanym "Nie" (druk. w "Kulturze" 1951 r. nr 5). Mieszkał najpierw w Paryżu,
a od 1961 r. osiadł w Berkeley, prowadząc wykłady z literatury polskiej na Uniwersytecie Kalifornijskim. Otrzymywał prestiżowe nagrody literackie, zwieńczone w 1980 r. Nagroda Nobla
i doktoratem honoris causa na KUL-u w Lublinie. Polska publiczność znała tylko jeden tom poezji Miłosza - "Ocalenie" (1945). Na następne krajowe wydanie czytelnicy czekali aż do 1980 r., kiedy pojawiły się szare i skromne tomiki drugiego obiegu i "Wiersze wybrane" (PIW 1980). Miłosz to klasyk poezji polskiej
i poeta klasycyzujacy , poeta tradycji i prawdy, ciągle odgrywa najistotniejszą rolę jako punkt odniesienia dla młodszej generacji poetów. Wydał na obczyźnie wiele książek poetyckich,
dwie powieści ("Dolina Issy" i "Zdobycie władzy" 1955 i 1953), tomy esejów, z których najważniejsze to "Zniewolony umysł" (1950), "Rodzinna Europa" (1959), "Ziemia Ulro" (1977) oraz przekłady biblijne.

Program poetycki: Wczesna twórczość Miłosza zaliczana była do nurtu katastroficznego - tomiki poetyckie z lat 30. Pierwszy powojenny tom ("Ocalenie") przyniósł wiersze wojenne
i wcześniejsze, będące wyrazem solidarności z losem narodu
i świadectwem epoki, wiersz "Campo di Fiori".
W pierwszym tomie emigracyjnym "Światło dzienne" znalazł się m.in. poemat "Traktat moralny" oraz napisany w 1950 r. głośny tekst "Który skrzywdziłeś człowieka prostego". "Traktat moralny" wraz z "Traktatem poetyckim" i wierszami z lat 60. ukształtowały poetykę Miłosza, laczącą liryczną obrazowość i wizyjność
z klasycyzujacą refleksją oraz tonem ironicznego dystansu.
Kryje się za tym próba syntetyzowania doświadczeń własnych
i doświadczeń czasu historycznego ("chcę nie poezji, ale dykcji nowej"), problemów aktualnych i odwiecznych pytań filozoficznych i historiozoficznych, dotyczących podstawowych spraw ludzkiej egzystencji, niuchronności przemijania, okrutnych praw czasu, nieprzystawalności formuł ogólnych do niepowtarzalności istnienia każdego człowieka, każdego momentu bytu, każdej sytuacji ludzkiej. Charakterystyczne są powroty do czasu młodości poety, do okresu wileńskiego, np. powieść "Dolina Issy", będąca analizą doznań i przeżyć wrażliwego dziecka na tle przemian na Litwie po I wojnie światowej.
Odmienny ton znajdujemy w powstałym na emigracji tomie szkiców pt. "Zniewolony umysł". Jest to paraboliczna opowieść
o losach kilku współczesnych krajowych pisarzy polskich, ukrytych pod pseudonimami Alfy, Bety, Delty i Gammy, będących przykładem postaw części intelektualistów żyjących w ustroju totalitarnym i próbujących przystosować się do wymagań systemu.

Czeslaw Milosz- jeden z ostatnich wielkich polskich humanistów zmarl 14 sierpnia 2004 roku majac 93 lata. Byl jednym z nielicznych luminarzy polskiego swiata kultury, który wspieral inicjatywe krakowskiego festiwalu "Kultura dla Tolerancji".